تنها تمامیت ملی تضمین کننده تمامیت ارضی ایران است

داود غلام آزاد(*)

در باره گرایش های گریز از مرکز و تمرکز گرایی که دمکراسی افقی جامعه را بمثابه تمرکززدایی دمکراتیک در حوزه تصمیم گیری و در نتیجه تمامیت ارضی ایران را به خطر می اندازند.

ایران امروز ماهنوز نتوانسته دوران گذار کشورداری[۱]چندهزار ساله خود به استقرار یک دولت ملی[۲] و استقرار حاکمیت ملت را با موفقیت پشت سر بگذارد. مدل رضاشاهی پس از انقلاب مشروطه نیز که بجای تشکیل شوراهای ایالتی و ولایتی با سرکوب به اصطلاح خانخانی که به تقویت حکومت مرکزی انجامید هم نتوانست راه حل مناسبی برای استقرار دمکراتیک دولت ملی مورد قبول تمام ایرانیان باشد. بلکه با تمرکزگرایی دولت به بمثابه شکل متمرکز تولید و مدیریت شرایط ضروری بازتولید عمومی جامعه درجغرافیای ایران چنان به تقویت حکومت مرکزی افزود که نمیتوانست جوابگوی نیازهای به حق دمکراتیک اقوام سرکوب شده باشد. حال آنکه نارضایتی حاصل از ان توانست زمینه ساز سوء استفاده های کشورهای خارجی به منظور تضعیف حکومت مرکزی و جدایی طلبی در ایران گردد. جدایی طلبی هایی که سرکوبشان به تشدید دور باطل تقویت هویت قومی، سرکوب و ایجاد شکاف بیشتر تا به امروز انجامیده است.

به این جهت در ایران امروز ما هنوز دو گرایش متقابلا وابسته به یکدیگروجود دارند که با تمایلات شووینیستی خود و تشدید متقابل یکدیگر، رشد و حفظ تمامیت ملی ایران را به خطر می اندازند. یکی از این گرایشها ناسیونالیسم افراطی‌است، که می خواهد تحت لوای دفاع از تمامیت ارضی سبب مسدود کردن راه دمکراسی ارضی ایران به مثابه تمرکززدایی دمکراتیک در حوزه تصمیم گیری گردد. امری که نه تنها باعث تشدید قوم گرایی بلکه علاوه بر آن مانع رشد و توسعه متناسب ارضی و تداوم نابرابری توسعه منطقه‌ای و تبعیض قومی به همراه تمرکزگرایی خشونت آمیزدولت خواهد شد. این گرایش تمرکزگرا که با تبلیغ ناسیونالیسم تحت عنوان ملی گرایی با هرگونه تمرکززدایی دمکراتیک نظام به عنوان تهدیدی برای تمامیت ارضی ایران مقابله می کند در آخرموجب تضعیف دمکراسی افقی جامعه نیز میشود.

این گرایش ناسیونالیستی ضد دموکراتیک که هنوز می خواهد توسط سرکوب خشونت آمیز اقوام محروم در ایران از تمامیت ارضی ایران دفاع کند ناخواسته با به چالش کشیدن قوم گرایی آنها، به پیامدهای معکوس دامن میزند و تمامیت ملی ایران را نیز به خطر می اندازد. چرا که قوم گرایی با تقاضای خودمختاری مناطق با اکثریت قومی که منجر به ایجاد قوم سالاری (Ethnokracy) منطقه ای شود، نه تنها دمکراتیک نیست بلکه آمیزش و وحدت ملی ایرانیان رانیزبه خطر می اندازد. تقویت این گرایشهای مرکزگریز اما تنها از طریق سوء استفاده از هویت گروهی اقوام محروم که گاه از نظر مذهبی نیز مورد تبعیض قرار می گیرند، ممکن میشود. این قوم گراییها که ناشی از رشد ناموزون و توسعه نابرابرمناطق دور از مرکز کشور و جلوگیری از هرگونه دموکراسی عمودی به معنی استقرار دمکراسی پارلمانی و تقسیم قوای سه گانه در ایران همزمان باانسداد دموکراتیزاسیون افقی به معنی تمرکز زدایی از طریق استمرار دیکتاتوری شاهنشاهی و روحانیت تداوم می یابد، گاه میتواند مورد سوء استفاده کشورهای خارجی نیزقرار گیرد. امکانی که تصویرترسناک خود ساخته تمرکز گرایان از نیروهای خواهان تمرکز زدایی دمکراتیک راترسناک ترمی کند. این ترس و وحشت غیر منطقی آنهاست که با انگ تجزیه طلبی به تضعیف هرگونه دموکراتیزاسیون کشورداری بمثابه دمکراسی افقی کشور میانجامد و با سرکوب هر گونه تمرکز زدایی دمکراتیک مانع رشد آمیزش و وحدت ایرانیان شده، تمامیت ارضی ایران را بیش از پیش دچار مخاطره میسازد.

بنابراین تنها راه پایان دادن به این دور باطل، استقرارعدم تمرکز دمکراتیک دولت بر اساس اصل تفویض دمکراتیک اختیارات تصمیم گیری و اجرایی به پایین ترین سطوح ممکن اجتماعی در چهارچوب یک قانون اساسی دمکراتیک است که با ترویج و دامن زدن به رشد وارتقاء همکاری مناطق و همبستگی ملی، تمامیت ارضی ایران را تضمین میکند. چرا که تنها وحدت و تمامیت ملی ایران تضمین کننده تمامیت ارضی ایران است.

به این دلیل کوشش برای ایجاد تفاهم بین سازمانهای دمکراتیک ذینفع تنها ضامن امکان ایجاد وحدت عمل ضروری جهت گذار از جمهوری اسلامی و استقرار دمکراسی عمودی و افقی در ایران آینده است. پیش فرض این امر پذیرش عملی پلورالیسم بمثابه احترام متقابل به کرامت انسانی یکدیگر با حفظ مواضع مختلف و زمینه سازی برآوردن نیازهای مشترک هموطنان و ایجاد شرایط شایسته حفظ کرامت انسانی آنهااست. چرا که در هر دمکراسیِ مبتنی بر آزادی، کرامت انسان از هر نوع تعرضی مصون است. از این رو پذیرش این اصل باید مهمترین اصل از اصول ارزشی دمکراتهای ایران جهت ایجاد وحدت عمل آنها در راه ایجاد و استمرار دمکراسی در ایران باشد.

داود غلام آزاد

هانوفر، ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱

[۱]Territorialstaat

[۲] Nationalstaat

————–

(*) داود غلام آزاد استاد باز نشسته رشته جامعه شناسی در دانشگاه هانوفر آلمان است. از ایشان نوشته ها و کتب متعددی در زمینه مشکلات دموکراسی در ایران موجود میباشد.